Najstarsze istniejące budynki w Katowicach

Katowice to miasto wielu kontrastów – z jeden strony jedno z bardziej zielonych – z drugiej – namiętnie urbanizowane przynajmniej od kilkunastu lat. Mamy tu kilka wieżowców (KTW, Altus, w przyszłości może Atal Sky +), ale również piękną, zabytkową zabudowę z okresu XIX i XX wieku, w tym popularny Szlak Moderny. To nie wszystko. W Katowicach świetnie łączy się dawną architekturę z obecnymi trendami. Przykładów jest wiele – w zabytkowym Nikiszowcu jest kilka bardzo lubianych restauracji, w tamtejszych familokach powstają także oryginalne apartamenty, dawną Kopalnię Katowice przeobrażono w Strefę Kultury zachowując cześć pokopalnianej zabudowy, wkrótce też będziemy mogli pochwalić się HUB – em technologicznym na terenie słynnego „Wieczorka”. Czy ciekawiło Was kiedykolwiek, który z ze znanych, istniejących jeszcze budynków jest najstarszy? Kamienica? Dworzec? A może kościół lub któryś z zachowanych dworków? My wybraliśmy kilka, które według archiwalnych dokumentów są jednymi z tych najstarszych. Możecie być zdziwieni!

źródło: katowice.fotopolska.eu fot. ireneusz1966

Folwark Winklerów

Tak naprawdę dzięki dużemu wpływowi rodziny Wincklerów (śląski ród szlachecki, później Tiele – Winckler) a dokładnie dzięki przemysłowcowi Franzowi Wincklerowi niewielka osada stała się miastem. Pojawiła się kolej, nowe zabudowania – w tym dwory i pałacyki z piękną, parkową infrastrukturą. Prawdopodobnie jednym z najstarszych budynków na terenie miasta Katowice jest kompleks dawnego folwarku w dzielnicy Dąbrówka Mała, znajdujący się przy ulicy Żyznej. Powstał on najprawdopodobniej w 1853 (na murze widnieje inskrypcja) i był siedzibą zarządcy majątku Tiele – Wincklerów. Składał się z dworku, do którego należał budynek gospodarczy, spory ogród i aleje z kasztanowcami. Został wzniesiony głównie z myślą o zwierzętach gospodarskich. Cześć zabudowań już nie istnieje, jednak zachował się dwór, który jest murowany oraz zabudowa gospodarcza na planie litery E z piaskowca. Do dawnego kompleksu przynależą także pozostałości dawnego parku.

źródło: polska-org.pl

Kościół ewangelicko – augsburski im. Zmartwychwstania Pańskiego

Najstarszy istniejący kościół w Katowicach. Powstał w latach 1856 – 1858. Decyzja o stworzeniu pierwszego murowanego kościoła na terenie Katowic została podjęta w latach 50. XIX wieku. Kościół zbudowano według projektu Richarda Lucae, niemieckiego architekta, dyrektora Akademii Budownictwa w Berlinie. Świątynię wzniesiono w stylu neoromańskim. Środki na jej budowę przeznaczyli Fredrich Grundmann oraz Hubert von Tiele – Winckler. Początkowo kościół był niewielki, miał jedną spiczastą wieżę i jednonawową bryłę. Mógł pomieścić około 300 wiernych. Dlaczego pierwszy kościół był ewangelicki? Mimo, iż ewangelików w Katowicach było mniej niż katolików to prawdopodobnie wyznanie właścicieli ziem pod budowę gmachu miało ogromny wpływ na charakter wyznaniowy obiektu sakralnego. Obiekt został poświęcony w roku 1858. Prawie 30 lat później miała miejsce pierwsza rozbudowa – pojawiły się dwie wieżyczki i przedłużono nawę. Do końca 1902 uformowano ostateczny kształt świątyni. Obiekt istnieje do dziś przy ulicy Warszawskiej 18 i jest kościołem diecezjalnym diecezji katowickiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.

Kamienica Oswalda Findeisena

Jedna z najstarszych kamienic w Katowicach, a z pewnością najstarsza przy ulicy 3 Maja.

Budynek wzniesiony w 1861 roku, niby niepozorny, niewyróżniający się szczególnie wśród innych – jak się okazuje – był ówcześnie bardzo ważny. Dlaczego? Głównie przez swoje położenie, które wzbudziło zainteresowanie miejskich rajców. Neobarokowa kamienica pierwotnie należąca do katowickiego kupca Oswalda Findeisena, przeszła do rąk miasta, które urządziło w nim mieszkania i gabinety dla burmistrza oraz salę posiedzeń dla zarządu. To w tym budynku zapadały ważne dla Katowic decyzje administracyjno – prawne. Przez lata działały tu różne palcówki m.in. delikatesy Louisa Bocka, zakład jubilerski Schweida czy banki. Projektantem gmachu był Ernst Müller. Pod koniec XIX wieku dom rozbudowano. Od początku istnienia, co dziesięć lat dom przechodził gruntowna zmianę. Pierwotna, typowo mieszczańska kamienica zmieniła się w zabytkowy, biurowo – usługowy kompleks działający obecnie naprzeciwko Galerii Katowickiej.

źródło: katowice.wyborcza.pl fot. Grzegorz Celejewski

Chałupa przy ulicy Gliwickiej 85

Czy to jeden z najstarszych budynków w Katowicach? Nie ma pewności. Pewna rodzina, która od pokoleń zamieszkiwała chatę podaje datę 1833. Data ta widnieje również na jednej z belek chałupy. Obecnie dom jest opuszczony oraz zniszczony – czy czeka go rozbiórka? Niekoniecznie. Najprawdopodobniej rozbudowa. Mimo, że sam nie widnieje w rejestrze zabytków, to zlokalizowany jest na obszarze objętym ochroną konserwatorską. Dzisiaj jest własnością Zboru Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Katowicach, który jest w trakcie opracowywania koncepcji nowego gmachu, który tu powstanie. Chata stała w tym miejscu jeszcze przed tym jak Katowice uzyskały prawa miejskie – przed tym jak powstały kopalnie, familoki, szkoły i kościoły. Ostatnimi zamieszkującymi chatę były Panie Marta i Gertruda.

źródło: michal.wiara.org.pl

Kościół pw. św. Michała Archanioła

W 1938 roku pojawił się parku Kościuszki w Katowicach. Przetransportowano go z Syrynii, miasteczka położonego niedaleko Wodzisławia Śląskiego. Kościół został wzniesiony już w roku 1510, a w związku z wybudowaniem na terenie Syrynii nowej świątyni postanowiono znaleźć mu nowy dom. Budowla sakralna na terenie Katowic miała stanowić początek planowanego w parku skansenu, poza tym planowano stworzenie terenowej galerii zabytków śląskiego, drewnianego budownictwa, a świątynia była okazem szczególnym, bo jednym z najstarszych. Kaplica z zewnątrz jest skromna, a jej ściany stanowią sosnowe bale, złączone bez użycia gwoździ. Stojącą kilka kroków od gmachu dzwonnicę datuje się na 1679 rok. Kościół podobnie jak na początku swojego istnienia otoczony jest ogrodzeniem, a sam budynek okala drewniany parkan. Dawniej było to konieczne ze względu na wyznaczenie granicy miejsca świętego – obecnie taki zabieg należy do walorów historyczno – estetycznych i zachowania pewnej spójności. Ściany świątyni mają konstrukcję wieńcową. Budynek posiada jednonawowy korpus z wyodrębnionym prezbiterium. Fundament to podstawa ze spojonych belek opierających się o ściany. Każda dobudowana przez lata cześć nakryta jest osobnym dachem, które kształtem przypominają „układ śląski”. Do dzisiaj odbywają się tutaj nabożeństwa.